هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ (دوران) جاهليت مرده است لزوم شناخت امام زمان روايات مربوط به حضرت مهدي (ع) در كتب اهل سنت

در اين بخش به تعداد محدودي (و نه همه آنها) از احاديثي كه در كتب اهل سنت موجود بوده و مؤيد اين است كه :

- حضرت مهدي (ع) خواهد آمد تا حكومت جهاني را برقرار كند.

- حضرت مهدي (ع) از نسل حضرت فاطمه زهرا (س) مي‌باشد

- حضرت مهدي (ع) خواهد آمد و در همه جا صلح و عدالت برقرار خواهد كرد.

در ذيل چند حديث در مورد حضرت امام مهدي (ع) آمده است :

حضرت پيامبر اكرم (ص) فرمود : “حتي هرگاه يك روز از عمر دنيا باقي مانده باشد، خداوند آن روز را آنقدر طولاني مي‌كند كه خليفه‌اي از اهل بيت من كه هم نام من است بيايد. او زمين را از صلح و عدالت پر خواهد نمود. همچنانچه از ظلم و ستم پر شده است.”

- عقد الدُرر في اخبار المهدي المنتظر، ج 12، ف 1

- البيان في اخبار صاحب الزمان، گنجي شافعي، ف 12

- ازجح المطالب، عبيدالله هندي حنفي، ص 380 و ديگران

“مهدي از عترت (خاندان) من و از فرزندان فاطمه است.”

“در آخر الزمان امت من در شرايط سختي كه قبلاً نبوده بسر خواهند برد چنانچه هيچ راه نجاتي نخواهد بود. پس خداوند متعال فردي از اهل بيت من را ظاهر خواهد نمود كه زمين را پر از عدل و داد خواهد نمود چنانچه پر از ظلم شده است. آسمان باران خود را بر همه جا خواهد باراند و زمين آنچه را كه مي‌تواند خواهد رويانيد و همه جا سرسبز خواهد شد.”

“مهدي از اهل بيت من مي‌باشد، بدون ترديد خداوند در يك شب امر ظهور او را خواهد رساند.”

“خداوند، مهدي را از خاندان من خواهد فرستاد حتي اگر يك روز به قيامت مانده باشد، و او در زمين عدل و داد را خواهد گستراند و شرك و ظلم را ريشه كن خواهد نمود.”

حضرت پيامبر فرمود : “گروهي از امت من قبل از اينكه قيامت بپا شود براي حقيقت خواهند جنگند در آن زمان عيسي پسر مريم برخواهدگشت و رهبر آنها از او خواهد خواست كه امامت نماز را به عهده گيرد، اما عيسي اظهار مي‌كند : “شما سزاوارتريد.”

- صحيح ابن حبان كه مي‌نويسد : “رهبر آنها مهدي” و بقيه روايت همان است

ابن ابوشيبان يكي از محدثان اهل سنت، احاديث مختلفي را درباره امام مهدي (ع) روايت كرده و نوشته كه امام مسلمين كه به حضرت عيسي امامت نماز را پيشنهاد مي‌دهد شخص حضرت مهدي مي‌باشد.

جلال الدين سيوطي (از علماي اهل تسنن) ذكر مي‌كند كه “من از بعضي از منكرين (حقيقت) شنيدم كه انكار مي‌كنند كه حضرت عيسي نماز فجر را پشت سر مهدي بجا آورد. آنها مي‌گويند حضرت عيسي مقام شامخ‌تري از آن دارد كه پشت سر يك غير پيامبر نماز بخواند. اين نظر غريبي است چونكه نماز گزاردن عيسي پشت سر مهدي قوياً توسط احاديث معتبر تأييد شده است.” سپس سيوطي بعضي از احاديث را ذكر مي‌كند (رجوع شود به نزول عيسي بن مريم آخر الزمان نوشته جلال الدين سيوطي ص 56).

همچنين حافظ ابن حجر عسقلاني متذكر شده است كه : “مهدي از اين امت است و عيسي برخواهد گشت و پشت سر او نماز خواهد گزارد.”

“اهل بيت همچون ستارگانند كه ما توسط آنها به راه راست هدايت مي‌يابيم … ما نيز به آنچه خداوند وعده داده است مي‌رسيم (يعني روز قيامت) و اين وقتي اتفاق خواهد افتاد كه مهدي بيايد همچنانچه در احاديث آمده است، و حضرت عيسي پشت سر او نماز خواهد گزارد.”

حافظ سجستاني شافعي (ف 363 / 974) ديگر عالم اهل سنت مي‌گويد: “احاديث توسط بسياري از مؤلفان ذكر شده و توسط بسياري از راويان نقل شده كه حضرت پيامبر بيان داشته كه مهدي از اهل بيت او بوده و جهان را پر از عدل خواهد كرد.” اين اظهار نظر توسط علماي بعدي نيز تأييد شده مانند ابن حجر عسقلاني (تهذيب التهذيب، 144/9، فتح الباري، 305/7)، قرطبي (تذكره، ص 617)، سيوطي (الهوي 165/2)، متقي هندي (برهان في علامات مهدي آخر الزمان، ص 175)، هيثمي (الصواعق المحرقه، ف 11، ب 249) و …

لزوم شناخت امام زمان

“من مات و لم يعرف امام زمانه مات ميته جاهليه”

“هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ (دوران) جاهليت مرده است.”

قبل از اينكه منابع اهل سنت ذكر شود، لازم بذكر است كه اين حديث شريف با كمي تفاوت به صورتهاي ذيل نيز آمده است كه جهت اختصار ترجمه آنها ذكر مي‌شود :

“هر كس بدون امام از دنيا برود به مرگ جاهليت از دنيا رفته است.”

“هر كس بميرد و امامش را نشناسد به مرگ جاهليت مرده است.”

“هر كس بميرد و امامي بر او نباشد، به مرگ جاهليت مرده است.”

“هر كس بميرد و امام زمانش را نشناسد به راستي به مرگ جاهليت مرده است.”

1- صحيح مسلم، ج 8، ص 107 و ج 3، ص 1478، ف (متوفا) 261 هـ (هجري)

8- شرح نهج البلاغه، ابن ابي الحديد معتزلي، 242/3 و 155/9، (ف 656).

11- مجمع الفوائد محمد بن سليمان مغربي، 259/2، (ف 1094).

12- حلية الاولياء، ابونعيم اصفهاني،224/3، (ف 430).

13- المعيار والموازنه، اسكافي معتزلي، ص 24، (ف 240 هـ )

همچنانكه حضرت پيامبر اسلام (ص) در حديث صراحتاً اعلام مي‌دارد بر هر فرد مسلمان واجب است كه امام زمان خود را بشناسد و اين شناخت ركن اساسي اعتقاد و ايمان اوست چرا كه بدون شناخت امام زمان مرگ او مرگ جاهليت (يعني قبل از اسلام) خواهد بود. پس در بخش بعدي به اين موضوع خواهيم پرداخت كه امام زمانِ ما كيست.

امام زمان : امام دوازدهم ، مصلح جهان

“در روزي كه بخوانيم هر مردمي را با پيشواي خودشان”

سيوطي در درالمنثور 4/194 و آلوسي در روح المعاني 15/112 در ذيل آيه شريفه فوق از حضرت رسول اكرم (ص) روايت كرده‌اند كه فرمود : “يدعي كل قوم بامام زمانهم” (روز قيامت هر گروهي با امام زمانشان فراخوانده مي‌شوند.”

بدون شك تمام مسلمين جهان، قرآن مجيد را قبول داشته و موظف به عمل به دستورات آن مي‌باشند. وقتي به آيات قرآن نظر مي‌اندازيم، آيات آسماني‌اش خبر از آينده‌اي اميدبخش و اسلامي مي‌دهد.

خداوند متعال در قرآن كريم مشخص مي‌نمايد كه پيامبر اسلام (ص) آخرين پيامبري بوده كه از طرف خداوند متعال آمده است و اين دين الهي روزي جهانگير خواهد شد.

“اوست آنكه فرستاد رسولش را جهت هدايت و دين حق كه چيره گرداندش بر كل دين‌ها و هر چند مشركان نپسندند.”

كتاب الهيِ آخرين پيامبر بشارت مي‌دهد كه بالاخره زمين از آنِ بندگان پرهيزگار و نيكوكار خداوند خواهد بود :

“همانا زمين از آن خدا است و ارث دهد بهر كه خواهد از بندگانش و عاقبت آن براي پرهيزكاران است.”

“هر آينه در زبور نوشتيم پس از ذكر كه زمين را بندگان صالح به ارث برند.”

“و خواهيم منت نهيم بر آنانكه ناتوان شمرده شدند در زمين و بگردانيمشان پيشواياني و بگردانيمشان ارث برندگان.”

“وعده داد خدا آنانرا كه ايمان آوردند از شما و عمل صالح كردند كه جانشين گرداندشان در زمين”

“بدانيد كه خداوند زنده سازد زمين را پس از مرگش همانا بيان كرديم براي شما آيتها را شايد تعقّل كنيد.”

آيات فوق، تعدادي از آياتي بودند كه آينده روشني را براي صالحين و متقين بشارت مي‌دهد. و دلالت بر آنست كه روزي اسلام در كل جهان برقرار خواهد شد و عدالت بر جهان گسترده خواهد شد و مردم جهان در صلح و صفا زندگي خواهندكرد و نور هدايت الهي خواهد درخشيد و زمين غرق در نعمت خواهد شد.

همراه با قرآن، فرمايشات پيامبر اسلام حضرت محمد مصطفي (ص) جزييات بيشتري از اين آينده روشن را مشخص مي‌نمايد.

“حتي اگر يك روز از حيات جهان باقي مانده باشد، خداوند متعال آن روز را آنقدر طولاني مي‌كند كه خليفه‌اي از اهل بيت من كه هم نام من است بيايد. او زمين را از عدل و صلح پر خواهد نمود همچنانچه از ظلم پر شده است.”

]اين حديث كه بشارت از دوران طلائي حكومت الهي مي‌دهد از احاديثي است كه مسلمانان بر آن متفق القول هستند و جهت منابع اهل سنت به بخش مربوطه مراجعه نماييد[

پيامبران و امامان جهت هدايت و راهبري مردم به سوي خداوند متعال آمده‌اند تا حكومت الهي در زمين مستقر شده و مردم خداوند را آنطور كه بايد عبادت نموده و در صلح و صفا و بدور از هر گونه ظلم و ستم زندگي نمايند. هر چند كه افكار و اعمال شيطاني، چنين سعادتي را براي بشر ممكن نكرده است ولي حقيقت آنست كه روزي خواهد رسيد كه اين امر برقرار خواهد شد.

بعبارتي ديگر از زمانيكه بشر در زمين سكنا گزيده است، هميشه در آرزوي زندگي سعادتمند بوده و كوشيده زندگي راحت و در رفاه براي خود فراهم آورد و هميشه از ظلم و ستم بيزار بوده است و هيچكس وجود ندارد كه هرگاه حقش را ناحق كنند اين ظلم خوشايندش باشد و يا از فقر خوشش بيايد و يا اينكه هرگاه بجاي رفاه در زحمت و مشقت زندگي كند خوشحال باشد. پس معلوم مي‌شود كه سعادت و رفاه وجود واقعي و دست يافتني است كه در نهاد انساني وجود دارد همانطور كه هرگاه غذا نبود گرسنگي معني نداشت (چرا كه گرسنگي در مقايسه با شخصي كه غذا خورده و شخصي كه غذا نخورده قابل فهم است)، و هرگاه آب نبوده تشنگي معني نداشت. پس با توجه به نهاد انسان كه طالب زندگي سعادتمند و در رفاه است پس آينده نيز روزي را خواهد ديد كه بشر در عدالت و صلح و صفا زندگي كرده و به كمال خواهد رسيد. البته برقراري چنين شرايطي توسط خودسازي بشر و تحت هدايت الهي امكان پذير خواهد شد. نياز به چنين زندگي و آمدن فردي كه رهبري بشر را براي برقراري چنين سعادتي در دست گيرد در اديان متفاوتي وجود دارد و همگي به اين نكته واقف هستند كه “فردي خواهد آمد كه زندگي سعادتمند و صلح آميزي را در زمين مستقر كند”.

در دين مبين اسلام بعنوان آخرين دين الهي، فردي كه در زمين سعادت و صلح و صفا را مستقر خواهد نمود طبق احاديثي كه وجود دارد “مهدي” نام دارد. مهدي يازدهمين نسل از فرزندان حضرت اميرالمؤمنين(ع) و حضرت فاطمه (س) مي‌باشد. در بسياري از احاديثي كه در منابع سني و شيعه وجود دارد حضرت رسول اكرم (ص) راجع به ظهور حضرت مهدي(عج) فرمايشاتي داشته و فرموده كه او (مهدي) از نسل پيامبر و فرزند امام يازدهم بوده و جهت پر كردن جهان از عدالت و صلح و صا ظهور خواهد كرد.

حضرت پيامبر (ص) در حديثي خطاب به اميرالمؤمنين حضرت علي(ع) مي فرمايد :

“بعد از من دوازده پيشوا خواهند آمد، اولين آنها اي علي تو هستي و آخرين آنها قائم (مهدي) خواهد بود كه به لطف خداوند متعال، بر غرب و شرق جهان غالب خواهد شد.”

“امام بعد از من پسر من محمد خواهد بود و بعد از او پسرش علي و بعد از آن پسرش حسن و بعد از حسن پسرش مهدي كه در زمان غيبتش منتظر خواهد بود تا بفرمان خداوند متعال زمين را پر از عدل و داد كند. حتي اگر يك روز از زندگي جهان باقي بماند، خداوند آن روز را آنقدر طولاني خواهد كرد كه او (مهدي) بيايد و جهان را از عدل و داد پر نمايد همانطور كه از ظلم پر شده است، اما چه زماني؟ كراراً پدرم به من مي‌فرمود كه او از پدرش و پدرش از اجدادش و اجدادش از علي (ع) شنيده‌اند از حضرت رسول اكرم (ص) سؤال شد كه مهدي كه از نسل شماست چه زماني ظهور خواهد كرد؟ او جواب داد، ظهور او مانند وقت قيامت مي‌باشد. خداوند متعال فقط وقت آن را مي‌داند.”

“پرسندت از ساعت چه وقتست آمدن آن بگو جز اين نيست كه علم آن نزد پروردگار من است پديدارش نسازد مگر به موقعش.”

صدها حديث درباره حضرت مهدي (ع) هست كه در كتب سني و شيعه به ثبت رسيده است و تعداد بسياري از علماي (سني و شيعه) مستقلاً در مورد حضرت مهدي كتاب نوشته‌اند و اعتقاد به حضرت مهدي (ع) فقط منحصر به شيعه نيست بلكه اهل تسنن نيز آنرا قبول دارند. تفاوت اصلي در آن است كه شيعه حضرت مهدي (ع) را مشخصاً مي داند كه كيست ولي اهل سنت نظرات متفاوتي دارند. البته واضح است كه طبق سنت نبوي تنها اعتقاد داشتن به امام كافي نيست و بايد دانست كه او كيست و به او شناخت (معرفت) داشت همچنانچه در حديثي كه قبلاً ذكر شد عدم شناخت امام برابر با جاهليت مي‌باشد.

شيعه معتقد است كه حضرت امام مهدي (ع) فرزند حضرت امام حسن عسكري (ع) مي‌باشد و ايشان (حضرت امام مهدي (عج)) زنده بوده و براي اينكه از شر دشمنان محفوظ باشد در غيبت بسر مي‌برد و يا بعبارتي ديگر بطور ناشناس بسر مي‌برد كه به امر الهي ظهور خواهد نمود تا سراسر جهان را پر از عدل و داد نمايد. و اين نظر در كتب اهل سنت نيز موجود است و اعتقاد بعضي از علماي اهل تسنن همانند اعتقاد اهل تشيع مي‌باشد و بعضي نيز نظرات ديگري دارند.

تعدادي از علماي اهل سنت كه تولد حضرت مهدي (ع) را همانند علماي شيعه در پانزدهم شعبان 255 هجري قمري نوشته اند :[2]

- ابن خلكان، فوت 681 هـ ، در كتاب وفيات الاعيان، 176/4

- ابن صباغ، ف 855 هـ ، در كتاب الفصول المهمه، ص 227

- ابن طرلون دمشقي حنفي، ف 953 هـ ، در كتاب ائمه اثناعشر، ص 117

- ابن حجر هيثمي مكي، ف 974 هـ ، در كتاب الصواعق المحرقه، ص 167

- احمد بن يوسف دمشقي قهرماني، ف 1019 هـ ، در كتاب اخبارالدول، ص 117

- قندوزي حنفي، ف 1294، در كتاب ينابيع المودة، ص 451

- بهجت افندي، ف 1350 هـ ، در كتاب تشريح و محاكمه در تاريخ آل محمد، ص 164

برخي ديگر از علماي اهل سنت روز و ماه تولد را تعيين نكرده‌اند ولي تصريح كرده‌اند كه حضرت مهدي (ع) در سال 255 هجري جهان را با نور خود منور فرموده است، از آن جمله :

1- ابوالفداء، ف 732 هـ ، در كتاب المختصر في تاريخ البشر، ج 2، ص 45

2- ابن وردي، ف 749 هـ ، در كتاب تاريخ ابن وردي، 318/1

گروهي از علماي اهل سنت در كتابهاي خود تصريح نموده‌اند كه حضرت مهدي (ع) فرزند بلافصل حضرت امام حسن عسكري (ع) است. اينها گر چه تاريخ دقيق تولد حضرت ولي عصر مهدي (ع) را ذكر نكرده‌اند ولي نظر به اينكه در مورد وفات حضرت امام حسن عسكري (ع) هيچ اختلاف نيست و همه مورخان سني و شيعه وفات آن حضرت را به سال 260 هجري نوشته‌اند، پس در واقع اذعان داشته‌اند كه حضرت مهدي (ع) قبل از اين تاريخ بدنيا آمده است. كه نام تعدادي از علماي اهل تسنن ذكر مي‌شود :

1- علي بن حسين مسعودي، فوت 346 هـ ، در كتاب مروج الذهب، 441/2، التنبيه و الاشراف، ص 98

2-ابن يوسف خوارزمي، فوت 383 هـ، در كتاب مفاتيح العلوم، ص 33

4-قندوزي، فوت 294 هـ ، در كتاب ينابيع الموده، ص 474

6-اخطب خوارزم، ف 568 هـ ، در كتاب مقتل خوارزمي، 96/1

7-ابن طلحه شافعي، ف 650 هـ ، در كتاب مطالب السئول، ص 88

8-گنجي شافعي، ف 658 هـ ، كفايه الطالب، ص 312، و البيان في اخبار صاحب الزمان، ص 148

9-ابن اثير، ف 630 هـ ، در كتاب كامل ابن اثير، 129/12

10-ابن محمد جويني، ف 703 هـ ، در كتاب فرائد السمطين، 338/2

11-ابن احمد ذهبي شافعي، ف 804 هـ ، در كتاب دول الاسلام، 122/1

12-ابن حجر هيثمي، ف 974 هـ ، الصواعق المحرقه، ص 208

13-صبّان مصري شافعي، ف 1206 هـ ، در كتاب اسعاف الراغبين، ص 142

كتب فوق و كسانيكه نام آنها برده شد تعدادي از علماي اهل سنت هستند كه همچون تشيع و علماي اهل تشيع بر اين باورند كه حضرت مهدي(ع) فرزند بلافصل حضرت امام حسن عسكري (ع) بوده كه قبل از سال 260 هجري قمري متولد شده و تاكنون در قيد حيات بسر مي‌برد.

لازم بذكر است كه بزرگان علماي اهل تسنن در مورد حضرت مهدي (ع) بيش از 200 جلد كتاب مطلب نوشته‌اند كه بيش از سي نفر از آنان مستقلاً درباره حضرت ولي عصر مهدي (عج) كتاب نوشته است. تذكر اين نكته نيز لازم است كه در كتب اهل تسنن كه روايات حضرت مهدي (ع) آمده است، به نقل «روايات كلي اكتفا نشده بلكه از اوصاف و خصوصيات آن حضرت نيز بحث شده است.

[1] - علاقمندان مي‌توانند كتاب “او خواهد آمد”، علي اكبر مهدي پور، انتشارات رسالت قم، را مطالعه نمايند.

[2] - برگرفته از كتاب “او خواهد آمد”، علي اكبر مهدي‌پور، انتشارات رسالت.