noor hidayat, shia beliefs, sunni reference, wnsewrs, imamat,نور هدایت امامت س نت حدیث ثقلی ن قرآن و سنت قران و عترت اهل بیت پیامبر

اللّهم صل علي محمد و آل محمد (ص) و عجل فرجهم

قرآن و اهل بيت

بر اساس احاديث متواتر، Ťحديث ثقلينť از احاديثي است كه تمام مسلمين بر صحت آن توافق دارند كه در آن پيامبر خدا رسول اكرم (ص) در مناسبتهاي مختلف به اصحاب خود فرموده كه او دو چيز با ارزش به وديعه گذاشته كه هرگاه مسلمين از آن دو جدا نشوند هيچگاه بعد از او گمراه نخواهند شد و آن دو كتاب الله (قرآن) و اهل بيت پيامبر هستند.

حديث ثقلين

روزي بعد از حجة الوداع (آخرين حج پيامبر اكرم (ص))، رسول الله‌(ص)، در كنار بركه بين راه مكه و مدينه كه بنام خم[1] ناميده ميشود سخنراني نمود و بعد از ستايش خداوند متعال فرمود : اي مردم! بنظر مي‌رسد زمان آن فرارسيده كه من بايد دعوت حق را لبيك بگويم، آگاه باشيد من دو چيز با ارزش را پيش شما وديعه مي‌گذارم اول آنها كتاب الله كه در آن نور و هدايت است و ديگري اهل بيت خودم (و سه بار تكرار كرد) : بخاطر خدا اهل بيتم را توصيه مي‌كنم.

صحيح مسلم، فصل فضيلت اصحاب، بخش فضيلت علي، چاپ 1980 م در عربستان سعودي، چاپ عربي، جلد 4، ص 1873، روايت 36 ]در مسند مسلم، چاپ انگليسي، فصل CMXCVI ، روايت 5920، جلد 4، ص 1286[ و بسياري ديگر مانند صحيح ترمذي، مسند احمد و

وانا تارك فيكم الثقلين اولهما كتاب الله فيه الهدي والنور ثم قال و اهل بيتي اذكركم الله في اهل بيتي اذكركم الله فيه اهل بيته اذكركم الله في اهل بيتي

روايت قرآن و سنت

همچنانكه در روايت فوق مي‌بينيم، حضرت رسول اكرم (ص) نه تنها اهل بيت را همراه با قرآن مورد تأكيد قرار داده بلكه در آخر سه بار اهل بيت را توصيه كرده است.

علي رغم اين حقيقت كه اين حديث در كتاب صحيح مسلم و ديگر كتب روايي اهل سنت آمده است اما جاي تأسف است كه اغلب اهل سنت از وجود اين روايت بي‌اطلاعند و بعضي نيز آن را انكار مي كنند. اغلب آنها نيز به روايتي تمسك مي‌جويند كه در مستدرك حاكم از ابوهريره روايت شده كه رسول اكرم (ص) فرمود : من دو چيز در بين شما مي‌گذارم كه هرگاه به آن عمل يا پيروي كنيد بعد از من گمراه نخواهيد شد : كتاب الله و سنت من.

بدون شك تمام مسلمين ملزم به پيروي از سنت پيامبر اكرم (ص) هستند. اما سؤالي كه باقي مي‌ماند چه سنتي حقيقي و موثق است. جالب اينكه خود حاكم احاديث ديگري بر ضرورت پيروي از اهل بيت در مستدرك آورده است.

در ردگيري منبع روايت ابوهريره درباره قرآن و سنت، ما متوجه مي‌شويم كه اين حديث در هيچ كدام از شش كتاب معتبر اهل سنت (صحاح سته) نقل نشده است. بلكه بخاري، نسايي، ذهبي و ديگران روايت قرآن و سنت را ضعيف دانسته‌اند بخاطر اسناد ضعيف آن. [2]

در حاليكه ترمذي ذكر كرده كه روايت قرآن و اهل بيت توسط بيش از سي نفر از اصحاب نقل شده است. ابن حجر هيثمي گفته كه بر شهادت بيش از بيست نفر از اصحاب آگاه است. در حاليكه روايت قرآن و سنت فقط در مستدرك حاكم نقل شده است. قابل ذكر است كه خود حاكم در كتابش (مستدرك) روايت قرآن و اهل بيت را با استناد به چندين راوي در كتاب خود آورده است و تأييد كرده است روايت قرآن و اهل بيت بر اساس نظر بخاري و مسلم، حديثي صحيح مي‌باشد.

ضمناً كلمه سنت به تنهايي منظور اصلي را مشخص نمي‌كند چرا كه تمام مسلمين اعم از سني و شيعه اعتقاد بر پيروي از سنت رسول اكرم (ص) دارند. و اختلاف بين مسلمين ناشي از اخذ حديث‌هاي نبوي از راه‌هاي متفاوت است. با توجه به اينكه از احاديث نبوي، بعنوان توضيحي بر قرآن كريم استفاده مي‌شود لذا انشعاب در احاديث رسيده، موجب تفاوت تفسير قرآن و سنت نبوي مي‌شود. تمام مسلميني كه در كل هفتاد و سه گروه شده‌اند، هر كدام برداشت خود را پيروي مي‌كنند و آن را صحيح مي‌دانند. حال سؤال در اينجاست كه كداميك سنت حقيقي را پيروي مي‌كنند؟ و كداميك رستگار خواهند شد؟ بعبارت ديگر بايد سنت را از چه كسي ياد گرفت از اهل بيت يا از اصحاب؟ و بديهي است كه جواب سؤال خود را بايد از دستورات پيامبر اسلام اخذ كنيم نه به نظرات خود عمل كنيم.

علاوه بر حديث قبلي در صحيح مسلم، حديث صحيح ذيل جوابي بر سؤال فوق مي‌باشد :

پيامبر خدا (ص) فرمود : من بين شما دو نشانه و وديعه با ارزش و قيمتي باقي مي‌گذارم كه هرگاه به آندو چنگ بزنيد، بعد از من گمراه نخواهيد شد. آنها كتاب الله و ذريه من يعني اهل بيتم هستند. خداوند متعال به من خبر داده كه اين دو از هم جدا نمي‌گردند تا اينكه در حوض (بهشت) بر من وارد شوند.

اني تارك فيكم الثقلين ما ان تمسكتم بهما لن تضلوا بعدي : كتاب الله و عترتي اهل بيتي و ان اللطيف الخبير نبّاني انهما لن تفترقا حتي يردا عليَّ الحوض

صحيح‌ ترمذي، ج 5، ص 663-662، 328 به نقل از بيش از 30 نفر از اصحاب

مستدرك حاكم، فصل فضيلت اصحاب، ج 3، ص 109، 110، 148، 533، حاكم نوشتة كه اين حديث صحيح ميباشد بر اساس نظر شيخين (بخاري و مسلم)

مسند احمد بن حنبل، ج 3، ص 14، 17، 26، 59، ج 4، ص 366، 372-370

صواعق المحرقه، ابن حجر هيثمي، فصل 11، بخش 1، ص 230

كنزالعمال، متقي هندي، فصل اعتصام به حبل اه ج 1، ص 44

بر هر مسلماني واجب است كه از سنت و دستورات حضرت رسول اكرم (ص) پيروي كند و حديث فوق نيز نشان مي‌دهد كه سنت پيامبر را بايد از طريق اهل بيت آموخت و سنت بدون اهل بيت نمي‌تواند سنت صحيح بوده و به رستگاري برسد. و تأكيد پيامبر بر محبت اهل بيت براي حفظ سنت صحيح بوده و اين امر اساس تفكر مذهب شيعه (مذهب اهل بيت) را تشكيل مي‌دهد.

پيامبر اكرم (ص) فرمود : علي با قرآن است و قرآن با علي است، آنها از هم جدانمي‌شوند تا اينكه در حوض بر من وارد شوند

هرگاه حتي اگر حديث قرآن و سنت را نيز قبول كنيم از جمع دو حديث فوق برمي‌آيد كه كسي كه سنت پيامبر را عمل مي‌كند علي است زيرا تنها اوست كه پيامبر اكرم (ص) در كنار قرآن قرار داده است. جالب اينكه، حاكم احاديث ديگري نيز بر ضرورت پيروي از اهل بيت در كتاب خود آورده است. مانند حديث ذيل كه توسط بسياري ديگر از علماء اهل سنت ذكر شده و به حديث سفينه مشهور است.

بدانيد، مثل اهل بيت من مانند كشتي نوح است. هر كس كه سوار بر آن شود نجات يابد و هر كس از آن تخلف كند (روي گرداند) هلاك شود.

مثل اهل بيتي كمثل سفينة نوح من كبها نجي و من تخلف عنها هلك

المستدرك حاكم، ج 2، ص 343، ج 3، ص 151-150 در روايت ابوذر، حاكم ذكر مي‌كند كه اين حديث صحيح مي‌باشد

تفسير كبير، فخر رازي، زير تفسير آيه 42:23، قسمت 27، ص 167

صواعق المحرقه، ابن حجر هيثمي، فصل 11 بخش 1، ص 234 تحت تفسير 8:23 و نيز بخش 2، ص 282

حديث فوق دلالت دارد بر اين حقيقت كه آنها كه اهل بيت را قبول كنند و از آنها پيروي كنند نجات خواهند يافت.

جلوتر از اهل بيت نباشيد كه هلاك خواهيد شد و از آنها تخلف نكنيد كه هلاك مي‌شويد. و سعي نكنيد به آنها چيزي ياد بدهيد چرا كه آنها عالمتر از شما هستند

صواعق المحرقه، ابن حجر هيثمي، فصل 11، بخش 1، ص 230 و بخش 2، ص 342

[1] - روايت خم يا (غدير خم) بعداً مفصلاً خواهد آمد.

[2] - صحاح سته كه مورد قبول اهل سنت مي‌باشند عبارتند از :

صحيح مسلم: از ابوالحسين مسلم بن حجاج نيشابوري (متوفاي سال 261 هـ .ق)

صحيح بخاري: از ابوعبدالله محمدبن اسماعيل‌بن ابراهيم بن مغير مشهور به بخاري (متوفاي 256 هـ)،

مسند احمد: از ابوعبدالله احمدبن محمدبن حنبل شيباني (متوفاي 241 هـ)

صحيح ترمذي: از ابوعيسي محمدبن سوره مشهور به ترمذي (متوفاي 278 هـ)

سنن ابن ماجه : از ابوعبدالله محمدبن يزيد بن عبدالله بن ماجه قزويني (متوفاي 273 هـ)

سنن ابن داود: از ابوداود سليمان بن الشعر سجستاني (متوفاي 257 هـ)

آيا تاكنون از خود پرسيده‌ايم كه چرا حضرت رسول اكرم (ص) چنين تأكيدي بر اهل بيت خود دارد؟ آيا فقط براي اين است كه آنها اعضاي خانواده‌اش هستند يا اينكه براي آن است كه آنها (اهل بيت) حامل تعليمات صحيح (سنت) هستند و آنها عالمترين افراد در بين اصحاب پيامبر هستند؟

مَثَل اهل بيت من مانند دروازه حطّه در بني اسرائيل است كه هر كس وارد آن شود بخشيده شود.

در مورد اهميت قرآن و اهل بيت، روايت‌هاي مختلفي توسط بيش از سي نفر از اصحاب به طرق مختلف نقل گرديده است. حضرت پيامبر اكرم(ص) بارها و بارها اين سخنان را در مواقع مختلف تكرار كرده است كه نشانگر لزوم پيروي و اطاعت از اهل بيت است. ايشان در حين حجة‌الوداع، در روز عرفات، در روز غدير خم[1]، در برگشت از طائف و در مدينه (بر منبر) و در بستر مرگ زماني كه اطاق پر از مريدانش بود، اعلام نموده است كه:

Ťآگاه باشيد! من بزودي از پيش شما خواهم رفت و همچنانچه تاكنون به شما گفته‌ام، دوباره به شما مي‌گويم كه من دو چيز با ارزش پيش شما مي‌گذارم، كتاب الله و اهل بيتم.ť سپس دست علي را بلند كرد و گفت: Ťآگاه باشيد! اين علي با قرآن است و قرآن با اوست. اين دو هرگز از هم جدا نمي‌شوند مگر در حوض كوثر پيش من آيند.ť

حديث پيوستگي (ثقلين) از طريق منابع بسياري و بيش از بيست تن از اصحاب ذكر شده است.

شكي كه شايد بوجود آيد، اين است كه در صورتيكه حديث از طريق منابع مختلفي ذكر شده، بعضي مي‌گويند سخنان در حين حجة الوداع گفته شده است، بعضي مي‌گويند سخنان در مدينه و وقتي كه او در بستر مرگ بود گفته شده، حتي بعضي مي‌گويند او سخنان را در غدير خم، يا در حديثي ديگر در برگشت از طائف بيان داشته است. اما تناقضي در اين مورد وجود ندارد چرا كه در هر حال آن بر اهميت و عظمت قرآن و اهل بيت دلالت مي‌كند و با توجه به تأكيد پيامبر بر اين نكته احتمالاً پيامبر اكرم آن را در تمام مواقع فوق تكرار كرده است و بعضي در موقعي و بعضي در موقع ديگر شنيده باشند.

الصواعق المحرقه، ابن حجر هيثمي، فصل 11، بخش 1، ص 230

با توجه به احاديث فوق، قرآن كريم و اهل بيت پيامبر اكرم (ص) دو چيز مهم و باارزش هستند كه حضرت رسول الله (ص) براي مسلمين وديعه گذاشته است و اظهار داشته كه با تمسك به آن دو گمراه نشده و در راه راست بوده و به بهشت خواهند رسيد. طبق احاديث فوق، حضرت رسول اكرم محمد (ص) تعيين نموده كه كدام سنت صحيح است و سنت حقيقي بدست چه كساني مشخض مي‌شود. و با اين احاديث حضرت رسول اكرم (ص) وضع مسلمانان را بعد از خود مشخص نموده و آنها را از سرگرداني و گمراهي رهانيده است.

بعبارتي ديگر كلمه سنت به تنهائي جوابي مشخص براي تعيين سنت واقعي نيست چرا كه هر گروهي به برداشتهاي خود از سنت عمل خواهند نمود و رويه‌هاي مختلفي بوجود خواهد آمد در حاليكه دستور العمل رسول خدا حضرت محمد مصطفي (ص) به وضوح راهي كه مسلمين بايد سنت حقيقي را دريافت نمايند تعيين و ملزم مي‌نمايد. راهي كه از طريق اهل بيت مي‌باشد كسانيكه معصوم (دور از گناه)، درستكار و مورد تاييد پيامبر اكرم(ص) و خداوند متعال در قرآن كريم مي‌باشند (جز اين نيست كه خدا خواهد كه از شما اهل بيت گناه و پليدي را دور كند و شما را آنطور كه خود مي داند پاك و مطهر كند).[2]

با توجه به تأكيد و دستور پيامبر اسلام حضرت محمد بن عبدالله (ص) بر پيروي از اهل بيت كه همان دستور الهي است، حال به آيات و احاديث مربوطه توجه كنيم تا بتوانيم دستورات الهي را آنگونه كه هست عمل نمائيم. چرا كه خداوند متعال مي‌فرمايد :

در ميان شما رسولي از خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما تلاوت كند و پاكتان سازد و كتاب و حكمت و آنچه را نمي دانستيد تعليمتان دهد.

در ميان شما رسولي از خودتان فرستاديم تا آيات ما را بر شما تلاوت كند و پاكتان سازد و كتاب و حكمت و آنچه را نمي‌دانستيد تعليمتان دهد.

[1] - در مورد غدير خم و دستور حضرت پيامبر اكرم (ص) در آن روز بعداً بطور مفصل بحث خواهد شد.

[2] - در مورد اين آيه (آيه تطهير) در قرآن كريم بعداً بحث خواهد شد.